Nghệ sĩ Thái Thanh

Vũ Hoàng, phóng viên RFA

Nói hay viết về tiếng hát của Thái Thanh hẳn là thừa bởi đã có rất nhiều tài liệu lên đến cả hàng trăm trang ngợi ca “tiếng hát lên trời” của giọng ca được ví von như “thơ ngân giữa nhạc” của bà. Hôm nay, qua chương trình âm nhạc, đài RFA một lần nữa muốn thực hiện chương trình về nghệ sĩ Thái Thanh để như một lời cầu chúc sức khỏe và an lành đến bà và hi vọng rằng “tiếng hát vượt thời gian” của bà mãi mãi vang vọng đến tương lai.

Giọng hát độc nhất vô nhị

Thái Thanh tên thật là Phạm Thị Băng Thanh, bà sinh năm 1934 tại Hà Nội, trong một gia đình mà hầu hết người thân đều là những tên tuổi gạo cội của làng âm nhạc Việt Nam.

Ảnh hưởng từ nhạc cụ dân tộc của cha, Thái Thanh đã tự luyện âm theo lối chầu văn, hát chèo, vì thế tiếng hát của bà nồng đượm các làn điệu dân ca quê hương… về sau do tự học sách nhạc của Pháp mà tiếng hát đặc biệt của bà lại hòa trộn được giữa chất opera của phương Tây và chất dân ca dung dị của Việt Nam. Giới phê bình đánh giá âm vực trong lời ca của Thái Thanh độc nhất vô nhị, từ cách luyến láy da diết tình quê cho đến giọng ngân du dương sang trọng. Thái Thanh được xem như một trong những giọng ca tiêu biểu nhất của dòng tân nhạc Việt Nam, tiếng hát của bà được đánh giá là “đệ nhất danh ca” của dòng nhạc tiền chiến cũng như nhạc tình miền Nam giai đoạn 1954 – 1975.

Người ta xem tiếng hát của bà không đơn thuần chỉ là nghệ thuật mà nó còn khơi gợi một phần lịch sử Việt Nam từng trải qua, vì thế, giới văn nghệ sĩ coi tiếng hát của bà như gắn liền với định mệnh của cả dân tộc, đất nước, nhạc sĩ Phạm Duy cho rằng giọng hát Thái Thanh thật diễm tuyệt “tất cả hạnh phúc và khổ đau của kiếp người bị đày đọa trong chiến tranh và hòa bình, trong vinh quang và khổ nhục, trong hi vọng và tuyệt vọng qua những bản nhạc khóc, cười, nổi trôi theo mệnh nước.”

Những bản nhạc đươc lựa chọn để trình bày trong băng nhạc này là những bản tình ca mà Thái Thanh đã hát trong những năm 50, 60 và 70. Những bản tình ca VN mà Thái Thanh tin rằng chúng ta đã yêu thương và sẽ còn yêu thương mãi mãi như dấu vết kỷ niệm của một thời quá khứ, như mảnh đất quê hương giờ đây đã nghìn trùng xa cách

Thái Thanh Hải Ngoại 1 (CD)

Sau 10 năm xa vắng, Thái Thanh không mong muốn gì hơn là được quý vị đón nhận qua món quà tặng tái ngộ nhỏ bé này lời cảm ơn chân thành của Thái Thanh đối với tất cả những cảm tình quý báu mà quý vị đã dành cho Thái Thanh trong suốt thời gian qua. Những bản nhạc đươc lựa chọn để trình bày trong băng nhạc này là những bản tình ca mà Thái Thanh đã hát trong những năm 50, 60 và 70. Những bản tình ca Việt Nam mà Thái Thanh tin rằng chúng ta đã yêu thương và sẽ còn yêu thương mãi mãi như dấu vết kỷ niệm của một thời quá khứ, như mảnh đất quê hương giờ đây đã nghìn trùng xa cách

Thái Thanh đã có lời tự sự của cách đây gần 30 năm khi bà phát hành CD đầu tiên ở hải ngoại với tên gọi “Thái Thanh Hải Ngoại 1” năm 1985. Quý vị có lẽ đã biết, sau biến cố 30/4, bà ở lại Việt Nam và trong suốt 10 năm đó, bà đã không cất tiếng hát cho đến ngày bà bước chân sang Hoa Kỳ định cư.

Nhận xét về nhân cách nghệ sĩ lớn lao này, nhà báo Đào Trường Phúc cho biết cảm nghĩ của ông về Thái Thanh:

Nói và viết về tiếng hát Thái Thanh đã có nhiều người nói và viết rồi, tôi chỉ xin kể lại một chút kỷ niệm thôi. Mặc dù tôi được biết chị Thái Thanh từ thập niên 60 ở đài phát thanh Sài Gòn nhưng chị em chúng tôi chỉ thực sự thân thiết với nhau kể từ sau năm 1975 khi chúng tôi chia sẻ với nhau những vui buồn của một cuộc sống khốn khó trên một quê hương không còn là quê hương của mình nữa, những điều chia sẻ ấy đã trở thành những điều không thể quên được. Kể từ sau năm 1975 đúng là người ta không còn nghe thấy tiếng hát Thái Thanh, lý do là vì chị quyết định không hát nữa, cho mãi tới 10 năm sau, nghĩa là 1985 khi ra khỏi Việt Nam chị mới hát trở lại. Cho nên mấy năm sau 1975, những người thân trong gia đình chúng tôi là những người hiếm hoi may mắn được tiếp tục nghe tiếng hát Thái Thanh bởi vì chị chỉ hát riêng cho chúng tôi nghe thôi. Khi sang Mỹ, tôi định cư ở Virginia, chị Thái Thanh định cư ở California, mỗi lần về Cali tôi đều đến thăm chị và chị em chúng tôi lại nhắc với nhau về kỷ niệm của những ngày tháng ấy. Thưa quí vị, kể lại chuyện cũ chỉ để nói lên rằng đối với riêng tôi và tôi tin rằng đối với rất nhiều người khác cũng thế tiếng hát Thái Thanh mãi mãi vẫn đúng nghĩa là “tiếng nước tôi” “khóc cười theo mệnh nước nổi trôi.”

Nữ danh ca Thái Thanh song ca cùng con gái tại buổi tiệc

Cố nhạc sĩ Phạm Duy, người anh rể của Thái Thanh từng nhận xét “nếu không có Thái Thanh thì nhạc Phạm Duy cũng không được hay và nổi lên được như vậy, Thái Thanh là giọng ca duy nhất hát nổi hai cao độ chạy dài tới 2 bát âm trong nhạc của tôi. Không những thế, cô có giọng hát rất truyền cảm.”

Và hôm nay, nghệ sĩ Ý Lan trưởng nữ của danh ca Thái Thanh có đôi lời chia sẻ về sự hòa quyện giữa dòng nhạc Phạm Duy và tiếng hát Thái Thanh:

Ý Lan nghĩ rằng họ là anh em trong gia đình trước tiên thành thử ra điều này là điều dễ để thông cảm từ những dòng nhạc của Phạm Duy cho đến những lời ca tiếng hát của Thái Thanh hòa quyện với nhau. Bởi vì trong đời sống, nếu chúng ta có những trải nghiệm về kỷ niệm đối với nhau thì luôn có những điều dễ thông cảm với nhau nhiều hơn qua sự suy nghĩ cho đến những thói quen trong đời sống. Họ là những người lớn lên cùng với âm nhạc qua nhiều thời đại của cuộc sống và điều này cũng có những gắn bó và điều này đưa đến sự thông cảm và hiểu biết về thời gian, về âm nhạc và ngay cả đời sống họ đã từng trải qua.

Nếu không có Thái Thanh thì nhạc Phạm Duy cũng không được hay và nổi lên được như vậy, Thái Thanh là giọng ca duy nhất hát nổi hai cao độ chạy dài tới 2 bát âm trong nhạc của tôi. Không những thế, cô có giọng hát rất truyền cảm...

Phạm Duy

Mỗi khi Ý Lan nghe tiếng hát của mẹ từ những ngày còn bé bỏng 5,6 tuổi, mỗi khi nghe mẹ hát và đã từng rơi nước mắt là bởi vì nó rất đơn sơ vì đây là tiếng hát đã nuôi nấng Ý Lan đây, một người mẹ cáng đáng đời sống để nuôi một đàn con. Những hình ảnh kỷ niệm đó luôn luôn nhắc nhở Ý Lan rằng mẹ đã mang tiếng hát này nuôi mình không những bằng thể chất mà bằng cả tinh thần, cho đến giờ phút này Ý Lan vẫn quý vô cùng và mang ơn mẹ vô cùng.

Gần 3 năm trước đây, tình trạng sức khỏe của mẹ Ý Lan không tốt, không khả quan như ngày hôm nay. Thực ra với tuổi 80, mẹ đã trải qua những lần bị stroke đến xâm chiếm, phá phách mẹ, đến ngày hôm nay sức khỏe của mẹ Thái Thanh phải nói rằng trời thương và mẹ là một người tranh đấu rất mạnh mẽ, qua được mọi khó khăn. Bây giờ mẹ của Ý Lan khỏe lắm, chứ không còn là câu chuyện của 3 năm về trước mà quên nhiều đến độ khiến có thể nói đến căn bệnh Alzheimer, bây giờ mẹ Thái Thanh đã hoàn toàn minh mẫn.

Mặc dù hiện tại “giọng ca vút lên hồn dân tộc” ấy chỉ còn vang lên qua những bản thu âm hoài cổ, nhưng người ta tin rằng tiếng hát của bà mãi và sẽ thấm sâu vào tâm hồn của từng lớp người nghe sau này như một khuôn mẫu cho những thế hệ nối tiếp biết đến một trang sử vừa bi tráng, vừa hào hùng của dân tộc Việt Nam.