• Vở hát Thuyền Ra Cửa Biển với văn chương... cải lương

Bộ CD cải Lương Thuyền Ra Cửa Biển giới thiệu trên trang web cailuongso.com

cailuongso.com

Ngành Mai, thông tín viên RFA

Vào khoảng giữa năm 1961 đoàn Kim Chưởng lưu diễn miền Trung, và soạn giả Phong Anh đi theo đoàn để tập dượt cho nghệ sĩ vở hát mới vừa được Bộ Thông Tin kiểm duyệt xong, đó là tuồng “Thuyền Ra Cửa Biển” gây chấn động làng cải lương một dạo.

Thông thường soạn giả đi theo đoàn là do hai vấn đề: Một là thu tiền bản quyền nếu như tuồng của mình được hát, và thứ đến là tập dượt cho đào kép diễn tuồng mới. Cái công việc theo đoàn để tập luyện cho đào kép là bổn phận của thầy tuồng, tức soạn giả, coi như kiêm luôn đạo diễn, chớ bầu gánh thì chỉ cố vấn góp ý kiến mà thôi. Dù rằng tuồng được ra mắt khán giả hay không là quyền của bầu gánh, tức chủ nhân đoàn hát.

Năm đó soạn giả Phong Anh đã hợp soạn với soạn giả Yên Trang cho ra đời vở hát “Thuyền Ra Cửa Biển”. (Nghe nói tình tiết, văn chương của tuồng là do Phong Anh, còn Yên Trang chỉ phụ thêm thôi).  Tuồng vừa tập xong thì cũng là lúc đoàn Kim Chưởng về Sài Gòn khai trương tuồng mới ra mắt khán giả Thủ Đô.  Tuồng trình diễn liên tục suốt hai tuần vẫn còn đông nghẹt khán giả, người đi coi hát về hầu như ai cũng khen là “tuồng hay”. Do đó là động lực cho người chưa coi sẽ là khán giả đêm kế tiếp, và người đã đi coi rồi cũng sẵn sàng mua vé đi coi thêm lần nữa. Sự thể đã làm đầy hầu bao của bà bầu Kim Chưởng, đồng thời cũng làm nặng túi soạn giả Phong Anh và Yên Trang.

Vậy tuồng Thuyền Ra Cửa Biển hay đến cỡ nào mà lại quá ăn khách, cũng như đặc điểm của tuồng là gì mà lại gây ấn tượng sâu sắc cho người coi? Đây là vở tuồng mà tình tiết có hơi lạ, bởi một ông hoàng đế mà khi vợ chết, ông ở vậy chờ đợi cô bé gái mới 10 tuổi, chờ cô lớn lên để rước về cung điện. Thế mới lạ!

Ông nói:  - Bao nhiêu cung phi mỹ nữ, biết bao tấm ngọc thân ngà đang mong Trẩm ban ơn mưa móc, nhưng Trẩm vẫn lạnh lùng như mặt nước hồ Thu (văn chương cải lương của Phong Anh thật là tuyệt vậy).  Thuyền Ra Cửa Biển là vở hát thuộc loại dã sử Nhựt Bổn, với hình ảnh kiêu hùng của những chàng kiếm sĩ đất Phù Tang khi xưa, mà khán giả hát bóng thời bấy giờ rất thường thấy trên màn ảnh rộng, lúc phim Nhựt ào ạt nhập vào được Ban Năm Châu chuyển âm tiếng Việt.

Thấy phim Nhựt nói tiếng Việt ăn khách, nên các soạn giả cải lương nhà ta cũng viết tuồng Nhựt có ca vọng cổ với hy vọng được khán giả sẽ trở lại coi cải lương, bởi phần lớn người coi phim Nhựt được chuyển âm là khán giả cải lương bình dân.

Lúc ấy hầu như gánh hát lớn, nhỏ nào cũng có tranh cảnh vẽ hoa anh đào, cảnh núi Phú Sĩ, và kép hát thì đêm nào cũng đeo kiếm, cùng với bộ đi tướng đứng, chào hỏi cũng theo cung cách của tài tử Nhựt thủ vai trong phim. Còn các cô đào thì được dịp khoe chiếc Kimono thích hợp với thân hình nhỏ nhắn của các cô gái Việt trong giống như búp bê Nhựt Bổn. Dường như cô đào nào mỗi đêm hát cũng đều tay bưng ly rượu sa kê tiễn chàng ra quan ải, hoặc hội ngộ buổi tương phùng. Tóm lại là người Nhựt không cần quảng cáo đất nước và văn hóa của họ, vì đã có đào kép cải lương Việt Nam thay thế giới thiệu cho tất cả rồi.

Bộ CD cải Lương Thuyền Ra Cửa Biển trước năm 1975.

Riêng vở tuồng Nhựt với tên tựa Thuyền Ra Cửa Biển thì tuồng này được coi như có nhiều kịch tính, nội dung tình tiết lại éo le, gay cấn, và đặc biệt là bút pháp của soạn giả Phong Anh... rất là cải lương, đã làm phong phú thêm cho vở tuồng. Nhưng “văn chương cải lương” là gì mà nghe qua ngồ ngộ vậy?  Khi xưa một ký giả kịch trường khi phê bình vở tuồng nổi tiếng nói trên, anh ta đã dùng từ ngữ “văn chương cải lương”, bởi theo anh là do trong tuồng Thuyền Ra Cửa Biển, văn phong của soạn giả Phong Anh quá mượt mà, bóng bẩy, lã lướt... nên chỉ dùng trong cải lương mà thôi, chớ đem áp dụng bên ngoài thì không thể được.

Anh ta còn nói nếu như ai đó dùng lời văn trong vở tuồng ấy để nói với người mình đang tiếp xúc thì người ta sẽ cười cho, nói rằng bộ đang hát cải lương hay sao? Có lần một nhóm thanh thiếu niên đang tụ tập, bỗng thấy một cô gái đẹp đi ngang qua. Một cậu thốt lên:  - Trời ơi! Thiên kiều bá mị, sắc nước hương trời (câu vô vọng cổ của Út Trà Ôn trong dĩa Thuyền Ra Cửa Biển).  Tức thì một cậu khác lên tiếng:  - Thiên kiều bá mị là gì? Chắc nó vừa ở nhà thương điên Chợ Quán mới ra, hoặc là ở dưỡng trí viện Biên Hòa mới về.

Do vậy mà văn phong của Phong Anh có một thời người ta gọi là “văn chương cải lương”.  Thông thường khi một vở hát ra đời mà thấy ăn khách, báo chí nói nhiều, thiên hạ bàn tán nhiều, thì hãng dĩa hát sẽ không bỏ lỡ cơ hội để làm giàu thêm. Tuồng Thuyền Ra Cửa Biển hát vài tuần thì hãng dĩa hát Hồng Hoa đã mời soạn giả Phong Anh đến ký hợp đồng để hãng này độc quyền khai thác về mặt dĩa hát.

Kỳ tới tôi sẽ nói tiếp về vở tuồng “Thuyền Ra Cửa Biển”. Cũng như nói về hợp đồng giữa hãng dĩa và soạn giả diễn ra như thế nào.  Và bây giờ mời quí vị nghe vở tuồng Thuyền Ra Cửa Biển của soạn giả Phong Anh và Yên Trang, được hãng dĩa Hồng Hoa thu thanh phát hành cuối năm 1961.

_________________

Vở hát Thuyền Ra Cửa Biển thu thanh dĩa hát

Bộ CD cải Lương Thuyền Ra Cửa Biển trước năm 1975.

Files photos

Xưa nay, nếu là khán giả cải lương sân khấu, thì hầu như người nào cũng là thính giả của cải lương dĩa hát, bởi nếu không được đến rạp coi trình diễn thì nghe dĩa hát cũng... đỡ ghiền. Đó là lời của những ông bà yêu thích cải lương, mỗi trưa mở radio nghe chương trình cổ nhạc phát thanh dĩa hát.

Người soạn giả có một vở tuồng được đưa lên sân khấu là mừng rồi, vì được lãnh tiền bản quyền sau mỗi đêm hát. Bởi có những kịch bản viết xong, kiểm duyệt rồi, lại bị bỏ nằm trong ngăn kéo từ tháng này sang năm nọ, kéo dài nhiều năm rồi quên luôn.

Do vậy mà các soạn giả chỉ mong cho tuồng của mình được hát là tốt rồi, chứ chẳng ông nào có cái mơ mộng tuồng được thu dĩa hát hoặc lên phim. Do đó mà khi soạn giả được hang dĩa mời thương lượng là coi như trúng số, tiền từ trên trời rơi xuống vậy!

Khi thu thanh vở tuồng Thuyền Ra Cửa Biển thì hãng dĩa Hồng Hoa đã mời các nghệ sĩ sáng giá lúc bấy giờ, và họ phân vai trò như sau: Út Trà Ôn vai Hoàng Đế Diệp Chấn Phong, và tuy đã tứ tuần nhưng lại thích hợp với vai vua cha. Vã lại cái danh hiệu “đệ nhứt danh ca” của Cậu Mười vẫn còn chứ chưa ai thay thế.

Út Trà Ôn lại đang là kép chánh của đoàn Thủ Đô, là mục tiêu mua vé của khán giả, chưa có nghệ sĩ nào có lương đêm cao hơn hơn ông lúc ấy. Vai này trên sân khấu Kim Chưởng do kép Trường Xuân đóng. Và kép độc thì không ai qua được Hoàng Giang, nên vai Hoàng Hạt Tử Lang về tay ông. Còn nghệ sĩ Minh Chí cũng là danh ca dĩa hát những năm trước đó, cái tên Minh Chí rất quen thuộc với những người từng nghe dĩa hát thời thập niên 1950.

Hãng dĩa chọn Minh Chí đóng vai Kiến Phương đã không quên khai thác giọng ca xàng xê của ông, vì Minh Chí nổi tiếng là “Vua Xàng Xê”. Và đào Thanh Hương cũng là danh ca dĩa hát, vang lừng với bài vọng cổ “Cô Bán Đèn Hoa Giấy”. Thanh Hương được hãng dĩa giao cho vai Chiêu Lan Đài, tức vai lẳng, độc của tuồng cũng là vai khá quan trọng. Giọng ca vàng của Thanh Hương vẫn được khai thác để ca vọng cổ lúc nàng hối hận.

Nghệ sĩ Thành Được và Út Bạch Lan năm 1960. Ảnh tư liệu của NSND Viễn châu

Đặc biệt hai vai nam nữ chánh Diệp Băng Đình và Chiêu Trúc Lệ do đôi uyên ương Thành Được, Út Bạch Lan đảm trách. Đây là cặp đào kép ăn khách nhứt thời bấy giờ, tiếng ca của cả hai còn rất trẻ. Trước đó chẳng lâu Út Bach Lan đã nổi tiếng, còn Thành Được thì chưa, vì còn ở gánh nhỏ. Út Bạch Lan đã phải lòng Thành Được nên khi mãn hợp đồng với đoàn Kim Chưởng, bà bầu mời tái ký giao kèo. Nhưng Nàng Út ra điều kiện nếu muốn cô không rời đoàn, tiếp tục ở lại hát thì bà bầu phải cho Thành Được về đoàn.

Thế mới thấy rằng Nàng Út đã quá nặng tình với Thành Được, và khi về hát chung với Út Bạch Lan thì hai người cùng nổi tiếng, được hãng dĩa mời đóng hai vai chánh nói trên.

Tuồng cải lương có kép mùi, có đào thương, kép độc, có đào lẳng rồi, thì phải có hề cho đủ bộ, và Hề Minh được mời đóng vai Lục Lăng, tức là vai mà hề ta đang diễn ở đoàn Kim Chưởng. Hề Minh là hề ca nổi như cồn với bài vọng cổ hài hước “Vợ Trẻ Chồng Già” được thu dĩa hát phát hành cùng khắp. Do đó mà bộ dĩa này Hề Minh ca đến 3 câu vọng cổ, tức ca gần bằng cặp đào kép chánh.

Thời điểm này hề Văn Hường chưa xuất hiện nên Hề Minh chiếm ngôi vương. Người ta mua vé đi coi đoàn Kim Chưởng, một phần cũng do giọng ca hài hước của Hề Minh. Chọn thành phần nghệ sĩ gạo cội như trên để thu bộ dĩa “Thuyền Ra Cửa Biển”, hãng dĩa Hồng Hoa đã có cái nhìn của nhà làm thương mại đầy kinh nghiệm.

Do vậy mà khi bộ dĩa được tung ra thị trường đã bán chạy như tôm tưới. Đài phát thanh Sài Gòn được thính giả yêu cầu nhiều, nên đã cho phát thanh bộ dĩa “Thuyền Ra Cửa Biên” cũng nhiều lần.

Và bây giờ mời quí vị nghe tiếp vở tuồng Thuyền Ra Cửa Biển.